lauss svefn

adj., comp. lausari, superl. lausastr

1) несвязанный, свободный, неприкрепленный, противоп. fastr, bundinn

6) лёгкий, чуткий ( о сне)

8) движимый ( об имуществе)

lǫnd ok lausir aurar — земли и движимое имущество

(см. lausafé, lausaeyrir)

* * *

п. свободный; лишенный чего-л.

1) loose, opp. to fastr, ‘bundinn’ (hon hafði laust hárit sem meyjum er títt); verða l., to get loose; eldr varð l., fire broke out; láta e-t laust, to let loose, yield up; liggja laust fyrir, to be easy to seize upon;

2) free, unimpeded, unencumbered (gakk þú l. yfir brúna); ríða l., to ride without baggage;

3) disengaged (free) from, with gen. (vit erum lausir allra svardaga);

4) void, riot binding (nú er laus veðjan okkar);

5) vacant (viljum vér gefa yðr Ólafskirkju, því at hón er nú laus);

6) light (l. svefn);

7) empty, without a cargo (sigla lausum skipum);

8) movable; lönd ok lausir aurar, lands and movable property;

9) absolved from ban;

10) in compds. mostly suffixed to a subst., often in gen., - less (mein-, sak-, vit-lauss, athuga-, auðnu-, lýta-lauss).

* * *

adj., compar. lausari, superl. lausastr; [Ulf. laus = κενός; A. S. leâs; Engl. loose, release; Germ. los; Dan. lös]:—loose, opp. to fast; fast ok laust; steinn, annarr fastr enn annarr lauss, Pm. 106; (fór) utanborðs seglit ok allt þat er laust var á búlkanum nema menn, Bs. i. 422; verða lauss, to get loose; eldr varð lauss, fire broke loose (cp. Dan. ildlös), Fms. x. 29; láta laust, to let loose, let slip, yield up, vi. 203, Nj. 58, Stj. 184; liggja laust fyrir, to sit loose, be easy to seize upon; þótti eigi svá laust fyrir liggja sem þeir ætluðu, Fms. viii. 357.

II. metaph. free, unimpeded, Germ. ledig; þar var engi maðr lauss at söðla hest konungs, Ó. H. 15; bændr ok lausir menn, Fs. 23; þessa megin skaltú láta hest þinn, ok gakk þú lauss yfir brúna, leave thy horse behind, and walk loose (i. e. unencumbered) across the bridge, Konr.; skal þat lið á móti því er laust er ok eigi er í fylkingu, Eg. 293: ríða laust, to ride (travel) unencumbered, without luggage, Hrafn. 27; lauss hestr, a led horse, Fms. v. 285.

2. disengaged, with gen.; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; vit erum lausir allra svardaga, Fb. i. 232; lauss einka-mála, Ó. H. 194.

3. void, not binding; nú er laus veðjan okkar, Fms. vi. 370; laus eru öll nýmæli ef eigi verða upp sögð et þriðja hvert sumar, Grág. (Kb.) i. 37; en ef Sigvaldi kemr eigi þessu fram, sem nú var skilt með þeim, þá skulu mál þeirra öll vera laus, Fms. xi. 100; kuggrinn stár á kjölnum fast en kaup er laust, Stef. Ól.

4. vacant; viljum vér gefa yðr Ólafs kirkju, þvíat hón er nú laus, Bs. i. 800; lauss biskupsdómr, a vacant bishopric, Mar.; laust brauð, a vacant living for a priest.

5. with the notion of empty; sigla lausum kili, to sail ‘with a loose keel,’ i. e. without a cargo, Ó. H. 115; sigla lausu skipi, id., Bs. i. 518.

6. light, of sleep; hann var kominn í hvílu sína ok sofnaðr laust, Mar.; þá seig á hann svefn, ok þó svá lauss, at hann þóttisk vaka, Ó. H. 195, Vkv. 29.

7. dissolved, of a meeting (þing-lausnir); þing skal laust segja á miðjum degi, Grág. i. 116; dag þann er sóknar-þing er laust, 117.

8. loose, i. e. personal, property; lönd ok lausa aura (see lausafé, lauseyrir), Eg. 34, Js. 62; lausir penningar, loose money, cash, D. N. v. 488.

9. not lined, of a garment; þrír dúkar með rautt skinn ok enn fjórði lauss, Vm. 47; hökull lauss, stola laus, 15.

10. absolved from ban; hann söng yfir þeim miserere, ok segir þeim þó, at þá vóru þeir eigi lausari en áðr, Sturl. ii. 11.

11. loose, dissolute; lauss í sínum framferðum, Mar.: heedless, lauss ok með litlum athuga, id.

III. as the last part in compds mostly suffixed to a root word, often in gen., in a negative sense, in Icel, almost in endless instances, of which many remain in English, sak-lauss, sackless; auðnu-auss, luckless; athuga-lauss, thoughtless; mein-lauss, guileless; vit-lauss, witless, insane, etc., from which is formed the neut. subst. termination -leysi.

adj. sleepless, Róm. 195.

* * *

(að), v. to sink = síga; sigaði svá at honum af öllu saman, at, he was so overwhelmed that.

(að), v. to excite dogs by shouting rrr!; s. hundum á e-n, to set dogs at or on one.

* * *

pres. síg, sígr; pret. seig, seigt (seigst), seig; pret. sé, Karl. 523, l. 8, Fb. i. 227, l. 12, Nj. 21; pl. sigu; subj. sigi; part. siginn: [A. S. and Hel. sîgan]:—to sink down, being let down by a rope or by any slow motion; lélu þeir síga festi ofan í gröfina, they lowered a rope down into the pit, Eg. 234; Ó. H. 152; létu þeir þá síga skipin ofan fyrir hellinn með reipum (in the verse, skip sigu í reipum). Fms. vii. 82; hón lætr hann síga í festi ofan fyrir múrinn, Stj. 470; haim lét stein í festar-augat, ok lét svá síga ofan at vatninu, Grett. 141; létu þá svá síga ofan á sjáinn ór borginni, Orkn. 312.

2. to slide, but of a slow, heavy motion; er betri sígandi arðr en svífandi, Bs. i. 139; höfðu út sigit iðrin í þat sárit er Jómarr hafði veitt, the entrails had slipped out through the wound, Orkn. 458; þar var fjöl ein sigin ofan, Fms. ix. 308; hann lét síga brýnnar ofan fyrir augun, Edda; var þá sigit blóð fyrir augn þeim, Hrafn. 21; sigu saman augun þá er dauðinn for á hann, Fms. xi. 150; seig þá skipit aptr millum skipanna, Grett. 82; þá er orrostan sé saman, Fb. i. 227 (Orkn. 30); hvárigir láta undan síga sín skip, Fms. x. 131; láta síga út skipin frá bryggjum, viii. 95; láta síga aptr til sömu hafnar, i. 303; láta síga á hömlu, 172; þeir létu síga fylkingar sínar ofan með ánni, vi. 406; sígr þá saman orrosta, Hkr. i. 51; þat var síðarla dags er orrosta seig saman, iii. 125; síga saman fylkingar, Stj. 598; láta síga til samþykkis við e-n, to let it slide towards an agreement, let things drift towards it, Sturl. i. 201; létum síga sáttmál okkur, we came to terms, Skv. 3. 39.

3. spec. phrases; seig á hann svefn, Fms. iii. 48; þá seig á hann svefn ok þó lauss, Ó. H. 195; konungi þótti í svefninum síga á sik svá sem nokkurr úmegins-þungi, Fms. iii. 51; þá sé á hann úmáttr, Karl. 523; sé sorti mikill fyrir augu þeim, Nj. 21.

II. reflex. to let oneself sink; lætr hann sígask ór trénu, be let himself drop from the tree, Edda. 45, see the corresponding verse in the Haustlöng; láta sígask af garði, Fms. vi. 368; hann var kominn upp á garðinn, ok lét sígask of inn, hauled himself down, id.; hann lét sígask fast á stólinn, Edda 61; lætr hann sígask niðr af hestinum, he let himself drop from the horse, Ísl. ii. 150; nokkurir menn létu sígask sárir, dropped wounded, Bs. i. 528; sígask lét nú einn hér úti ( one dropped), Fb. iii. 450; hans menn létu sígask ofan með díkinu, Fms. vi. 406, viii. 162, v. l.; láta undan sígask, Eg. 287, Fms. xi. 131.

2. part., get ek at héðan af fari þeim heldr síganda, it will go downwards with them, Grett. 176 new Ed.